Een verhaal dat moet worden verteld

Als je aan Cambodja denkt, is het regime van de Rode Khmer waarschijnlijk één van de dingen die het eerst bij je naar boven komen. Een gitzwarte bladzijde in de recente geschiedenis van Cambodja. Vandaag wilden wij hier meer over leren door een bezoek te brengen aan het beruchte museum Tuol Sleng (S21) en de nog bekendere killing fields. Je zou misschien denken waarom willen jullie daarheen? En is het niet heel ongepast om plekken waar zulke afschuwelijke dingen zijn gebeurd te bezoeken? Wij zijn van mening dat het juist van groot belang is om ook juist deze plekken te bezoeken, om je ogen er niet voor te sluiten. Uiteraard wel met het gepaste respect. Je kan hier natuurlijk niet de toerist gaan lopen uithangen met selfies... (Gelukkig begreep iedereen dat hier).

Even kort wat geschiedenis. Na een koloniaal verleden en een chaotische en instabiele periode waarin Cambodja werd geteisterd door burgeroorlogen en bombardementen door de Amerikanen kwam op 17 april 1975 de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot aan de macht. Het  'utopische' maar tegelijkertijd ook belachelijke doel van dit regime was om van Cambodja een volledig zelfvoorzienende, onafhankelijke en pure communistische staat te maken naar Maoïstische idealen. Zij noemden zichzelf de Angkar (de organisatie) en trachtten dit koste wat het kost te bereiken. Omdat de landbouw voor hen het allerbelangrijkste was hebben ze iedereen uit de steden naar het platteland gedreven en mensen onder inhumane omstandigheden laten werken. De 'vijanden' van de revolutie waren de intellectuelen. Als je hogeropgeleid was, intellectueel leek of simpelweg een bril droeg was je al verdacht. Het motto van de Rode Khmer was, beter een onschuldig persoon doden dan één vijand in leven te laten. Daarnaast vonden zij dat de vijanden 'met wortel en al' moesten worden 'verwijderd' om wraak te voorkomen. Dit resulteerde erin dat er dus ook duizenden kinderen zijn vermoord. Na drie jaar ellende (en 3 miljoen moorden) kwam er een einde aan het bewind en sindsdien leeft het land met een trauma. 

Met een persoonlijke tuktuk chauffeur reden we eerst richting het genocide museum Tuol Sleng. Dit is een voormalige school die door de Rode Khmer is omgebouwd tot gevangenis (scholen, tempels, ziekenhuizen, universiteiten en dergelijken vonden ze niet meer nodig en werden gesloten). Hier werden onschuldige mensen (slachtoffers) verhoord en gemarteld tot ze een schuldbekentenis tekenden van iets dat ze niet hadden gedaan (zoals het stelen van een zak rijst of het niet opvolgen van orders). De verhalen die we er hoorden waren heftig. Ik kon me niet voorstellen hoe mensen de martelingen konden verzinnen. De mensen die het uitvoerden waren laaggeschoolde jonge mensen (meestal tieners) die door de Rode Khmer volledig waren gehersenspoeld. We liepen van de ene walging over naar de andere. Mensen werden hier gemarteld tot ze bijna stierven, om vervolgens weer gereanimeerd te worden om verder verhoord en gemarteld te worden (denk aan het afsnijden van vingers, waterboarden, marteling met insecten , zweepslagen en nog verdergaande ellende). Ik zal jullie de details besparen, maar het was niet om aan te horen. Als de slachtoffers 'schuld bekenden' werden ze afgevoerd naar Choeung Ek, beter bekend als de killing fields, om daar vervolgens gewelddadig om het leven gebracht te worden. 

De gevangenis is nu dus een museum en gedenkplek. Mensen kunnen hier leren over de geschiedenis om het verhaal mee en over te dragen op anderen. Je vindt er veel confronterende informatie en vraagt je af hoe dit kan. De Khmer vinden het heel belangrijk dat nieuwe generaties leren over wat hier gebeurd is, om er zo voor te zorgen dat het in de toekomst nooit meer zal gebeuren. 

Na een bezoek van ruim twee en een half uur zaten we stil in de tuk tuk richting Choeung Ek, zo'n 15 km buiten de stad. Eenmaal daar aangekomen, kregen we een Nederlandstalige audiotour mee en liepen we langs een gigantisch grote stoepa ter ere van de slachtoffers naar verschillende plekken, waar vreselijke dingen waren gebeurd. Het was een hele vreemde plek. Het was er mooi groen, rustig en heel vredig. Toch is deze plek dat niet. Het is een groot massagraf waar de sporen van het gruwelijke verleden letterlijk nog steeds te vinden zijn en tijdens de regen naar boven drijven. Ik zal nu even kort vertellen war hier gebeurd is. Het is nogal heftig, dus als je het liever niet wil lezen kan je de volgende alinea beter even overslaan. 

Na alle martelingen en verhoringen werden mensen geblindeerd afgevoerd naar deze plek die ergens verscholen buiten de stad ligt. Hier werden ze in donkere barakken vastgehouden zonder wat ze wisten wat ze te wachten stond. Het enige wat ze zagen was duisternis en het enige wat ze hoorden was het geluid van ratelende dieselmotoren en revolutionaire muziek van de Rode Khmer. Als de tijd gekomen was werden ze geblinddoekt en vaak naakt naar een grote kuil gebracht waar ze zo goedkoop en bruut mogelijk om het leven werden gebracht. Namelijk door het inslaan op de schedel met bijlen en stokje in combinatie met het doorsnijden van de keel. Gruwelijk. Toen we dachten dat het allemaal niet erger kon, kwamen we bij de 'killing tree'. Hier werden moeders naakt naartoe gebracht met hun kinderen. De moeders werden verkracht en hun kinderen werden met hun hoofd voor hun gezicht tegen een boom doodgeslagen. Waarna ook de vrouwen zelf werden vermoord... Hoe de fuck kan dit?? Hoe ziek kan een persoon en een regime zijn?? Aan het einde van de tour kwamen we bij de metershoge stoepa waarin een deel van de menselijke resten werden opgeslagen om de slachtoffers te eren. Van buitenaf zag je hele etages vol schedels. 

We zijn er heen gekomen om meer te weten te komen over de geschiedenis van Cambodja. We hebben veel geleerd, maar tegelijkertijd hebben we er nog meer vragen bij gekregen.

Dit alles is dus nog niet zo heel lang geleden gebeurd. Ondertussen zijn de Khmer bezig met het herontwikkelen van hun land. Er zijn nog steeds heel veel wantoestanden. Het is nog steeds één van de armste landen van Azië en corruptie, bedrog en uitbuiting vieren hier nog hoogtij. Toch lijken de Khmer heel graag te willen en zijn ze keihard aan het werk. We sloten deze heftige dag af bij een theater voor traditionele dans van Cambodia Living Arts. Dit is een organisatie die jonge artiesten opleidt in de oude kunsten en cultuur van Cambodja. Op die manier kunnen ze ondanks dat er veel kunstenaars en artiesten zijn vermoord tijdens het bewind voor zorgen dat de oude Khmer cultuur voor de toekomst bewaard blijft. We hebben onwijs genoten van de show en het was een fijne afsluiting van een intense en emotionele dag. 

Dit land heeft nu al heel veel indruk op ons gemaakt en we zijn benieuwd wat de rest van onze reis hier brengt.